Türkiye’de turizm faaliyetleri ve tur operasyonları düzenleme, turizm taşımacılığı yetkisi 1618 sayılı yasa ile seyahat acentelerine verilmiştir. Bu acenteler A, B, C olmak üzere üç grupta toplanmıştır. Faaliyet alanları birbirinden farklı olup işlevleri açısından da farklı özelliklere sahiptirler. Turizm sektörünü kendi içinde konaklama işletmeleri, seyahat acenteleri, ulaştırma işletmeleri olarak üç ana bölümde incelenir. Ulaştırma işletmeleri sektörünün önemli bir parçasıdır. Turistik ürünün özelliği yerinde tüketilmesidir. Diğer tüketim ürünlerinde ürün tüketicinin ayağına gider turistik üründe ise durum tam tersidir. Buradan anlaşılıyor ki ulaştırma işletmeleri ve araçları büyük taşıyor, hiçbir taşıma şirketi ve araç bağımsız olarak turist taşıyamaz ve turizm faaliyetlerini organize edemez. Ancak taşıma şirketlerinin TURSAB üyesi bir acente ile taşımacılık sözleşmesi yaptığı takdirde ve Ulaştırma Bakanlığından gerekli yetki belgeleri alındıktan sonra turizm taşımacılığı yapabilirler. Turizm taşımacılığı ve turizm ile ilgili tüm düzenlemeler Kültür ve Turizm Bakanlığının tasarrufundadır.
Seyahat acenteleri kar amacıyla turistlere ulaştırma, konaklama, gezi, spor ve eğlence imkanları sağlayan, onlara turizmle ilgili bilgiler veren, bu konuya ilişkin tüm hizmetleri gören ve turizm ekonomisine ve genellikle ödemeler dengesine katkıda bulunan ticari kuruluşlardır.
İZİN : Seyahat acenteleri, Kültür ve Turizm Bakanlığının vereceği işletme belgesi ile kurulurlar. Türk Ticaret Kanunu hükümleri saklıdır.
Gruplandırma :
1- (A) Grubu Seyahat Acenteleri :
A1 Yetki Belgesi : Otomobil ile şehirlerarası yolcu taşımacılığı yapacaklara,
A2 Yetki Belgesi : Otomobil ile uluslar arası yolcu taşımacılığı yapacaklara,
B Yetki Belgesi : Ticari amaçla otobüs ile uluslar arası yolcu taşımacılığı yapacak gerçek ve tüzel kişilere verilir. Taşımanın şekline göre aşağıdaki türlere
B2 Yetki Belgesi :
1. Belirli bir zaman tarifesine uymaksızın yolcu durumuna göre arızi sefer düzenleyerek taşıma yapacaklara,
2. Önceden gruplanmış yolcuları bir hareket noktasından alıp aynı hareket noktasına götürmek ve/veya getirmek suretiyle mekik sefer düzenleyerek taşımacılık yapacaklara,
3. 1618 sayılı Seyahat Acenteleri ve Seyahat Acenteleri Birliği Kanunu ile bu kanuna göre hazırlanarak yayımlanan Seyahat Acenteleri Yönetmeliği hükümlerine göre kurulmuş Seyahat Acenteliği Belgesine sahip olanlara,
B2 Yetki belgesi sahipleri, bedelini ödemek kaydıyla başkaca bir şart aranmaksızın D2 Yetki Belgesini de alabilirler.
D Yetki Belgesi : Ticari amaçla otobüs ile şehirler arası yolcu taşımacılığı yapacak gerçek ve tüzel kişilere verilir. Taşımanın şekline göre aşağıdaki türlere ayrılır.
1. Belirli bir zaman tarifesine uymaksızın yolcu durumuna göre arızi sefer düzenleyerek taşıma yapacaklara,
2. Önceden gruplanmış yolcuları bir hareket noktasından alıp aynı hareket noktasına götürmek ve/veya getirmek suretiyle mekik sefer düzenleyerek taşımacılık yapacaklara,
D2 yetki belgesi almak için başvuranların, gerçek kişiler ile taşıma kooperatifleri dahil tüzel kişilerin, kendi adına kayıt ve tescil edilmiş sürücüsü dahil en az 25 koltuk kapasiteli öz mal ticari otobüs olmak üzere toplam 75 adet koltuk kapasitesi ile 30 bin YTL. sermaye veya işletme sermayesine sahip olmaları şarttır. Ancak, uluslar arası yolcu taşımalarında beş yaşından büyük olmamak kaydıyla, sürücüsü dahil 25 koltuk kapasitesinden daha düşük, en az 9 koltuk kapasitesine sahip ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan her türlü motorlu ticari taşıtlar B türü yetki belgelerini taşıt kullanım oranlarında dikkate alınmaz.
2. (B) Grubu Seyahat Acenteleri :
A Yetki Belgesi : Ticari amaçla otomobil ile yolcu taşımacılığı ve oto kiralama işletmeciliği yapacak gerçek ve tüzel kişilere verilir. Taşımanın şekline göre aşağıdaki türlere ayrılır.
A1 Yetki Belgesi : Otomobil ile şehirler arası yolcu taşımacılığı ve oto kiralama işletmeciliği yapacak gerçek ve tüzel kişilere verilir. Taşımanın şekline göre aşağıdaki türlere ayrılır.
A1 Yetki Belgesi : Otomobil ile şehirlerarası yolcu taşımacılığı yapacaklara,
D Yetki Belgesi : Otomobil ile şehirlerarası yolcu taşımacılığı yapacaklara,
D2 Yetki Belgesi :
1. Belirli bir zaman tarifesine uymaksızın yolcu durumuna göre arızi sefer düzenleyerek taşıma yapacaklara,
2. Önceden gruplanmış yolcuları bir hareket noktasından alıp aynı hareket noktasına götürmek ve/veya getirmek suretiyle mekik sefer düzenleyerek taşımacılık yapacaklara,
D2 yetki belgesi almak için başvuranların, gerçek kişiler ile taşıma kooperatifleri dahil tüzel kişilerin, kendi adına kayıt ve tescil edilmiş sürücüsü dahil en az 25 koltuk kapasiteli öz mal ticari otobüs olmak üzere toplam 75 adet koltuk kapasitesi ile 30 bin YTL. sermaye veya işletme sermayesine sahip olmaları şarttır. Ancak, uluslar arası yolcu taşımalarında beş yaşından büyük olmamak kaydıyla, sürücüsü dahil 25 koltuk kapasitesinden daha düşük, en az 9 koltuk kapasitesine sahip ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan her türlü motorlu ticari taşıtlar B türü yetki belgelerini taşıt kullanım oranlarında dikkate alınmaz.
3. ( C) Grubu Seyahat Acenteleri :
A1 Yetki Belgesi : Otomobil ile şehirler arası yolcu taşımacılığı yapacaklara,
D Yetki Belgesi : Ticari amaçla otobüs ile şehirler arası yolcu taşımacılığı yapacak gerçek ve tüzel kişilere verilir. Taşımanın şekline göre aşağıdaki türlere ayrılır.
D2 Yetki Belgesi :
1. Belirli bir zaman tarifesine uymaksızın yolcu durumuna göre arızi sefer düzenleyerek taşıma yapacaklara,
2. Önceden gruplanmış yolcuları bir hareket noktasından alıp aynı hareket noktasına götürmek ve/veya getirmek suretiyle mekik sefer düzenleyerek taşımacılık yapacaklara,
(B) ve (C) grubu seyahat acenteleri kendi hizmetleri dışında kalan diğer seyahat acenteliği hizmetlerini göremezler. Ancak kendilerine (A) grubu seyahat acentelerinin verecekleri hizmetleri görürler.
(A) Grubu seyahat acenteleri tertipledikleri turistik gezilerle bir önceki yıl yurt dışından getirdikleri dövizin %25’ini geçmemek üzere, yurt dışına turlar düzenleyebilir. Söz konusu %25’in hesabında, ulaştırma aracı ücreti, yemek, ikamet ve sair masraflar adı altında müşteriden alınan her türlü paralar katılır. Yabancı uyruklu seyahat acenteleri yurt dışına tur düzenleyemezler.
(A) Grubu seyahat acenteleri yurt dışına tertipleyecekleri turlarda kara ulaştırma araçlarını kullanmak istedikleri takdirde, kendilerinden dış hatlara karayolu ile yolcu nakliyatı ruhsatnamesi istenmez. Ancak, aracın Kültür ve Turizm Bakanlığınca tespit edilen vasıflara uygunluğu aranır.
İşletme Belgeleri :
(A) Grubu seyahat acenteleri Kültür ve Turizm bakanlığından geçici işletme belgesi, (B) ve (C) grubu seyahat acenteleri ise işletme belgesi aldıktan sonra faaliyete geçerler. Seyahat acenteliği belgesi almak isteyenler Bakanlıkça hazırlanan soru fişlerini doldurmak ve müesseselerinin bu kanundaki şartlara uygunluğunu belgelendirmek suretiyle Bakanlığa bir dilekçe ile başvururlar. Bakanlık bu konuda birliğin görüşünü de alır. Birlik gerekçeli görüşünü en geç 15 gün içinde Bakanlığa bildirir.
(A) Grubu seyahat acentelerine iki yıl süreli geçici işletme belgesi verilir. Bu süre içinde, yurt dışından tertipleyecekleri turistik turlarla ilgili olarak toplam 80 000 dolarlık döviz geliri temin eden (A) grubu seyahat acentesinin geçici işletme belgesi, işletme belgesine çevrilir. Yabancı uyruklu seyahat acenteleri veya yabancı seyahat acenteleri şubeleri için bu miktar üç mislidir. Söz konusu miktarlarda dövizi iki yıl içinde yurt dışından getiremeyen (A) grubu seyahat acentelerinin geçici işletme belgeleri Bakanlıkça geri alınır.
İşletme belgesi alan (A) grubu seyahat acentelerinin her iki senede bir, yukarıda söz konusu edilen miktarlarda dövizi yurt dışından getirdiklerini belgelendirmeleri şarttır. İşletme belgesini haiz (A) grubu seyahat acentesini temin ettiği döviz miktarı iki senelik bir devre içinde 80 000 doların altında kaldığı takdirde, acentenin son beş sene zarfında yurt dışından temin etmiş olduğu döviz miktarı ortalaması sonunda da 40 000 dolarlık yıllık ortalamayı tutturamayan (A) grubu seyahat acentesi hakkında (B) ve (C) grubu seyahat acentelerine asgari döviz transferi mecburiyeti aranmaksızın işletme belgesi verilir.
Yabancı uyruklu seyahat acenteleri veya yabancı seyahat acentelerinin şubelerine işletme belgesi verilebilmesi için yurt dışından temin etmek zorunda oldukları öz sermaye miktarı, her yıl Maliye Bakanlığının görüşü alınarak Turizm ve Tanıtma Bakanlığına tespit edilir.
Belgeler kişiseldir ve bir işletmeye mahsus olmak üzere verilir. İşletme belgeleri Bakanlığın izni olmadan devredilemez. Seyahat acenteliği geçici işletme ve işletme belgesini alan gerçek ve tüzel kişiler, sahip sayılır.
Yurt dışına yolcu götüren veya yurt içinde otobüs işletmeciliği yapan müesseselerin hizmetleri nakliyecilik hizmeti niteliğindedir. Bu müesseseler bu kanun hükümlerine tabi değildir. Seyahat acentelerine verilen geçici işletme ve işletme belgelerine, hangi gruba dahil oldukları kaydolur.
Transfer Araçlarında Bulundurulacak Belgeler:
Seyahat acentesinin transfer faaliyetinde aşağıdaki belgelerin transfer görevlisinde bulunması zorunludur.
1. Seyahat acentesi işletmesi belgesinin noter yada TÜRSAB tarafından onaylanmış sureti
2. Transferi yapılan yolcu listesi
3. TÜRSAB araç plakası ve turist taşıma aracı belgesi
4. Araç, seyahat acentesi tarafından kiralanmış ise sözleşme sureti
5. Transfer görevlisine ait TÜRSAB tarafından verilen seyahat Acentesi personel kimlik kartı veya görevli olduğuna ilişkin seyahat acente yazısı
Turist Taşıma Aracı Nitelikleri : Seyahat acentelerinin münhasıran kendi hizmetlerini yerine getirirken kullanacakları ulaştırma araçları, ulaştırma araçlarına ilişkin mevzuatta belirlenen şartların yanı sıra bu yönetmelikte yer alan şartları da taşımak zorundadır.
Araçların yönetmelikte belirtilen niteliklere haiz olup olmadıkları, Bakanlığın bilgi ve izni dahilinde TÜRSAB ya da TÜRSAB tarafından yetkilendirilmiş kişi yada kuruluşların kontrolü ile tespit edilir.
Taşıma Aracı Belgesi : Turist taşıma aracı nitelikleri taşıyan araçlara TÜRSAB tarafından belge verilir.
Seyahat acentelerinin transfer ve turlarında kullanacakları yolcu taşıma araçlarında aşağıdaki nitelikler aranır.
1. Karayolu Trafik Kanunu ve ilgili mevzuat gereği sahip olunması zorunlu nitelikler
2. Havalandırma, ısıtma ve soğutma tesisatı bulunması
3. Her 15 koltuk için bir adet yangın söndürme cihazı bulunması
4. Ticari olarak kayıt ve tescilli olması
5. En çok 8 yaşında olması
6. Ses tesisatı olması
7. Zorunlu Mali Mesuliyet ve Koltuk Sigortası yanı sıra her yıl belirlenecek tutarda yolcu ve seyahat acentesi personelinin kazalarda zarar görmelerine karşı ferdi kaza sigortası yaptırılmış olması
8. Temiz ve bakımlı döşenmiş olması
9. Yatar koltuklu olması
10. Ön sıralarda emniyet kemeri olması
Ancak; yolcu istiap haddi 22 kişiden az olan taşıtlarda bu maddenin (b) ve (i) bentleri aranmaz.
Rent A Car Faaliyeti :
Seyahat acenteleri, Rent A Car olarak tanımlanan seyahat acenteliği faaliyetinde bulunmak için aşağıdaki niteliklerde en az on motorlu kara taşıma aracının mülkiyetlerinde veya işleten sıfatını taşıyacak şekilde bulundurulur.
Turistlere kiralanacak araçlar aşağıdaki niteliklerde olmak zorundadır.
1. Karayolu Trafik mevzuatı belirtilen şartları taşımak,
2. Yerli araçlar için en çok üç, ithal araçlar için en çok beş yaşında olmak,
3. Teknik bakımı yapılmış olmak,